سوالات متداول
پاسخ به سوالات متداول
مایکوتوکسینها متابولیتهای ثانویه قارچهای رشتهای هستند که در مراحل مختلف کشت، برداشت و ذخیره بر روی انواع محصولات کشاورزی تولید میشوند. مهمترین گونههای قارچی که در خوراک حیوانات تولید مایکوتوکسینها را مینمایند شامل قارچهای فوزاریوم، آسپرژیلوس، پنیسیلیوم، آلترناریا و کلاویسپس هستند. این گونهها میتوانند در شرایط مناسب دمایی، رطوبت و pH، سموم مایکوتوکسینی را تولید میکنند.
تا کنون بیش از 400 نوع مایکوتوکسین شناسایی شده است، که مهمترین آنها در صنعت دامپروری به شش گروه آفلاتوکسینها (شامل آفلاتوکسین B1، B2، G1 و G2)، تریکوتسنها شامل تریکوتسنهای A (مانند T-2، HT-2 و دی استوکسی اسکريپنول) و تریکوتسنهای B (مانند داکسی نيوالنول یا DON، نيوالنول و استيل داکسی نيوالنول)، زیرالنون، اکراتوکسینها، آلکالوئیدهای ارگوت (شامل ارگومترين، ارگوسين، ارگوتامين و کلاوينها) و فیومننسینها (شامل فیومننسین B1، B2 و B3) طبقهبندی میشوند. در این میان تریکوتسنها با دارا بودن 170 نوع دارای بزرگترین تنوع در بین مایکوتوکسینهای شناخته شده هستند.
پراکنش جهانی و وسعت آلودگی در سرتاسر جهان نگرانیهای زیادی را در رابطه با این سموم ایجاد کرده است، به طوریکه طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی (FAO) بیش از 25 درصد مواد خوراکی در جهان آلوده به انواع این سموم هستند. براساس نتایج تحقیقات صورت گرفته (بابایی و همکاران، 1389؛ برجی و همکاران، 1386؛ جمالی و معینی، 1387؛ ستاری و همکاران، 1389؛ هاشمی و همکاران. 1389؛ یگانهپرست و همکاران، 1386) آلودگی به این سموم در شرایط ایران بیش از میانگین جهانی است.
حد مجاز تعریف شده برای مایکوتوکسینها در بسیاری از کشورها براساس مصوبه سال 1995 سازمان خواروبار جهانی تنظیم شده است. تفاوتهایی در میزان حد مجاز خوراکی در اتحادیه اروپا، ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی وجود دارد.
حداکثر سطح مجاز برای مایکوتوکسینها براساس پیشنهاد سازمان خواروبار جهانی (FAO)
نوع سم | واحد | گاو شیری | طیور گوشتی | طیور تخمگذار |
آفلاتوکسینها | ppb | 20 | 20 | 20 |
فومونیسینها | ppm | 15 | 15 | 50 |
DON | ppm | 3/0 | 5 | 2 |
زیرالنون | ppm | 25/0 | - | 800 |
T-2 | ppm | 1/0 | 1 | 4/0 |
اکراتوکسین | ppm | - | 5/0 | 5/0 |
DAS | ppm | - | 5/0 | 4/0 |
نکته ای که باید به آن توجه نمود این است که این محدودیتها بیشتر جهت کاهش میزان خطر مایکوتوکسینها در سلامت انسان و کمتر برای سلامت حیوان تعریف شدهاند و این در حالی است که با وجود سم در مقادیری کمتر از این استانداردها، کبد برای سمزدایی این سموم وارد عمل شده و فعالیت زیادی انجام میدهد. در واقع کبد به عنوان یک فیلتر، مقادیر بسیار ناچیز سم را شناسایی و اقدام به سمزدایی آنها میکند. با توجه به اینکه کبد برای سمزدایی این سموم انرژی زیادی را صرف میکند و همچنین درصدی از فعالیتهای خود را به این امر اختصاص میدهد، میزان بهرهوری از انرژی دریافتی حیوان کاهش مییابد. علاوه بر این، سموم در مقادیر بسیار کم هم فعالیت خود را در سطح وسیعی حفظ کرده و اثرات مخرب خود را روی همه اندامها و بافتهای بدن اعمال میکنند. بنابراین در عمل نباید به این استانداردها اکتفا نموده و برنامههای مدیریتی را باید بر اساس کاهش میزان دسترسی این سموم تا مقادیری بسیار کمتر از این استانداردها تنظیم نمود.
عمومیترین تاثیر مایکوتوکسینها بر عملکرد حیوانات، کاهش بازده تولید و عملکرد سیستم ایمنی آنهاست. برخی از سموم نیز اثرات فیزیولوژیکی ویژهای بر عملکرد حیوانات میگذارند.
تاثیر مایکوتوکسینهای مختلف در نشخوارکنندگان.
تاثیر مایکوتوکسینهای مختلف در طیور.
تاثیر مایکوتوکسینهای مختلف در آبزیان.
میزان حساسیت گونههای مختلف حیوانات به سموم مایکوتوکسینی متفاوت است. به عنوان نمونه میزان حساسیت نشخوارکنندگان به سم T-2 بیش از سایر سموم است و این در حالی است که آبزیان بیشتر به آفلاتوکسینها حساس هستند.
حساسیت گونههای مختلف به مایکوتوکسینها
