مدتی است که استفاده از ترکیبات بنتونیتی با اهداف مختلفی (به عنوان توکسین بایندر، پلت بایندر و حامل) در صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان رواج فراوانی یافت است، لیکن مقررات سختگیرانه ای برای نظارت بر تولید آن وجود ندارد. در این مقاله تلاش شده است تا استانداردهای اتحادیه اروپا در تشخیص یک بنتونیت مورد پذیرش در صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان مورد ارزیابی قرار گیرد.
براساس مقررات ۲۰۱۳/۱۰۶۰ سازمان تنظیم مقررات اتحادیه اروپا، تنها بنتونیتی قابل استفاده به عنوان افزودنی خوراک در خوراک دام، طیور و آبزیان است که حداقل حاوی ۷۰ درصد ترکیبات اسمکتایتی باشد.
ترکیبات اسمکتایتی یکی از چهار دسته ترکیبات بنتونیتی هستند که از لحاظ فاصله بین لایه ها و ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) با سایر ترکیبات بنتونیتی متفاوت هستند، به نحوی که لایه های آن ها دارای فاصله ی بین ۲-۱ نانومتری است که فضای مناسبی را جهت جاگیری مولکول مایکوتوکسین های قطبی تهیه می سازد، در حالی که دسته های دیگر بنتونیتی با فواصل زیر ۱ نانومتر بیش تر برای جذب ترکیبات قطبی دیگر هم چون مواد معدنی (Ca+۲، P+۲، Mg+۲ و …) و ویتامین های دارای بار مثبت (مانند ویتامین E و ویتامین های گروه B) مساعد هستند. محدودیت در جذب مایکوتوکسین ها در ترکیبات بنتونیتی با فواصل بین لایه ای زیر یک نانومتر بیشتر به دلیل محدودیت در عدم انطباق در اندازه بزرگ مولکول مایکوتوکسین در فاصله ی بسیار کوچک بین دو لایه است. در بیش تر موارد عدم توجه به نوع بنتونیت مورد استفاده در صنایع خوراک باعث می شود که هدر رفت ویتامین ها و مواد معدنی از طریق اتصال به بنتونیت بوجود آید.
هم چنین ترکیبات اسمکتایتی به دلیل ساختار مولکولی ۲ به ۱، دارای ظرفیت تبادل کاتیونی قوی تری نسبت به سایر ترکیبات بنتونیتی هستند که باعث می شود با قدرت بیش تری با ترکیبات قطبی ارتباط یونی برقرار نمایند، به نحوی که اتصال ناگسستنی بوجود آمده مایکوتوکسین ها با اسمکتایت در شرایط اسیدی معده به قدری قدرتمند است که این اتصال در قسمت های پایین تر دستگاه گوارش و با ترشح نمک های صفراوی گسسته نمی شود.
توجه به سطح و میزان آلودگی به فلزات سنگین در بنتونیت مورد استفاده از لحاظ بهداشت مواد غذایی و هم چنین سلامت حیوان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. فلزات سنگین عناصري با جرم مولکولی بالا هستند كه در محيط زيست پايدار مي مانند و در زنجيره غذايي تجمع پيدا مي كنند. براساس مقررات سازمان امنیت غذای اتحادیه اروپا (EFSA Journal . ۲۰۱۰: ۲۷۸۷) میزان مجاز سرب، زیر ۳۰ میلیگرم در کیلوگرم، کادمیم، زیر ۲ میلی گرم در کیلوگرم، جیوه، زیر ۰/۱ میلی گرم در کیلوگرم و آرسنیک، زیر ۱۲ میلی گرم در کیلوگرم می بایستی باشد.
